жил ханилсан эхнэр минь төр, нийгмийн зүтгэлтэн С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэрэгт хилсээр гүтгэгдэж 24 жилийн хорих ял авчихлаа. Ээж нь хоригдоод удаагүй байхад том охин авто машины ослоор амиа алдчихсан. Дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу гэдэг нь болчихоод явж байна даа. Бага хүүхдээ төрүүлээд удаагүй нялх биетэй, бие тааруу эмээгээ асарч, гурван хүүхдээ хараад Дорноговь аймагт сууж байсан хүнийг хилс хэрэгт тохож, амьдралаар нь тоглож байна шүү дээ” гэж Төр, нийгмийн зүтгэлтэн С.Зориг агсны амь насыг онц хэрцгийгээр хөнөөсөн хэрэгт буруутгагдан 24 жилийн хорих ялаар шийтгүүлсэн Т.Чимгээгийн нөхөр С.Бямбасүрэн ярьж байна лээ. Түүнтэй С.Зориг агсны амь насыг хохироосон хэргийн талаар ярилцлаа.

-Анх эхнэртэйгээ хэдэн онд танилцаж байсан бэ. Эндээс ярилцлагаа эхлэх үү?

-Эхнэртэйгээ анх 1986 онд танилцаж байсан юм. 1989 оны тавдугаар сард албан ёсоор гэр бүл болж байлаа. Амьдралаа холбоод 30 гаруй жил болж байна. Би Эрдэнэтийн хивсний үйлдвэрт ажиллаж байсан. Сүүлийн жилүүдэд хувийн компаниудад ажиллаж байна. Бид гурван хүүхэдтэй, хэнээс ч дутахгүй сайхан амьдарч байсан. Эхнэртэйгээ хамт гурван хүүхдээ хүний дайтай хүн болгох гэж, сайхан амьдралыг бүтээн босгох гэж хичээж ирсэн. Гэвч гайтай хилс хэрэгт эхнэр маань холбогдсоноос болж манай гэр бүлийн амьдралд гай зовлон, хүнд хэцүү болгон нүүрлээд байна. Жирийн иргэд бидэнд хууль хяналтын байгууллага ямар хатуу ширүүн ханддаг. Ардчилсан оронд хүний эрх ямар аймшигтайгаар зөрчигдөж байгааг, хэн ч итгэхийн аргагүй аймшигт хэрэгт гэм зэмгүй хүнийг яаж буруутан болгож чаддаг вэ гэдгийг нүдээрээ үзээд л зогсож байна даа. Үнэндээ зовлон шаналал бүрийг яс махаараа мэдэрч байна шүү дээ. Амьдралынхаа 30 жилийг хамтдаа өнгөрөөсөн, гурван сайхан хүүхдийнхээ ээжийг хилс хэргээр шоронд суулгачихаад байж байна гэдэг маш хэцүү.

-Та бүхэн анх Ц.Амгаланбаатараас ирсэн мессежийг хууль хяналтын байгууллагад шалгуулахаар өгсөн гэдэг бил үү?

-Манай эхнэр рүү үл таних дугаараас мессэж ирдэг болсон. Манай нагац эгч Цэвэлмаагийн өргөж авсан хүүхэд Ц.Амгаланбаатараас дарамталсан, хэл амаар доромжилсон, С.Зоригийн амь насыг чи хөнөөсөн гэх утга бүхий мессэж ирдэг болсон. Намайг Оюу толгойд ажиллаж байхад эхнэр над руу ярьсан. “Амгаагаас мессэж ирээд байна. Намайг дарамтлах яах вэ. Чи тийм хувцастай тэр замын уулзвараас тийшээ явж байна. Миний гар урт шүү” гэсэн мессэж ирээд байна. Үр хүүхдэд минь гай болчих вий дээ гэж” хэлсэн. Бид хоёр хэд хэдэн удаа мессэж ирэхээр нь ярилцаж байгаад Эрдэнэт хотын цагдаагийн хэлтэст шалгуулахаар өөрсдөө очиж өргөдөл өгсөн. Хорих ангиас ирсэн мессэж болохоор цагдаагийн байгууллага Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газарт өгсөн байдаг. Ингээд 2015 оны наймдугаар сарын 30-нд гудамжинд явж байхад нь манай эхнэрийг баривчилсан юм. Бид хоригдсоноос хойш нөгөө Ц.Амгаланбаатарын манай эхнэр рүү дарамталсан мессэжийг өгсөн Мөнхзул гээд хурандаагаас мессэжийг нь авах гэсэн байхгүй гэсэн. Цагдаа дээрээс мөн авах гэсэн боловч байхгүй гэсэн. Бидний энэ дэлгээд байгаа мессэж бол О.Содномдаржаагийнд байсан мессэж юм. Эхнэрийг 2015 оны наймдугаар сарын 31-нд ажилдаа явж байхад нь баривчилсан байдаг. Олон хар машин гэрийн гадаа хүрээд ирсэн. 20 гаруй залуус гэнэтхэн гэрт ороод ирсэн. Тэд надад гэрт үзлэг хийх зөвшөөрөл бүхий хуудас танилцуулсан. Танай эхнэрийг улс төрийн хэргээр шалгаж байна гэж хэлсэн. Ингээд нэгжлэг хийсэн. Тэгээд бид Эрдэнэтийн тагнуулын газарт очиж эхнэрээ хаана хорьж байгааг асуусан. Надад “Хаана байгааг бид мэдэхгүй” гэсэн хариулт өгдөг байсан. Бид араас нь явсаар цагдан хорих 461 дүгээр ангид хоригдож байгааг мэдсэн дээ.

-19 жилийн өмнө буюу С.Зориг агсны амь насыг хөнөөсөн хэрэг гарах үед танай эхнэр хаана байсан юм бэ. Энэ хэргийн гол зангилаа болоод байна шүү дээ?

-Анх эхнэрийг баривчлаад аваад явсны дараа нэг л асуулт хариулт нэхэж байлаа. 1998 оны аравдугаар сард бид хаана байлаа. Юу хийж байсан билээ гээд л бодсон. 18 жилийн өмнөх зүйлийг санахад хэцүү байсан. Эхнэртэйгээ уулзахад ч надаас асууж байсан. “Чи бид хоёр 1998 оны аравдугаар сарын 2-ны өдөр хаана байсан юм бэ” гэж асуусан. Тэгээд бодоод байсан чинь манай дунд хүүхэд 1998 онд сургуульд орж байсан байдаг. Манай эхнэрийн эмээгийн бие тааруу байсан. Ингээд 1997 оны өвөл гэр бүлээрээ эхнэрийнхээ эмээг асрахаар Дорноговь аймаг явсан юм. Тэр үед би ойр зуурын ажил хийгээд өглөө гараад орой ирдэг. Манай эхнэр хоёр ой хүрч байгаа болон нэг, гуравдугаар ангийн хүүхдүүдээ хардаг, 82 настай эмээгээ асардаг байсан. Хоёр хүүхдээ байнга сургуульд нь хүргэж өгдөг байсан. Ямар нэгэн ажил хийгээгүй. Бид хоёр хамт амьдарсан 30 жилийн хугацаанд бие биенээсээ хол байж үзээгүй юм байна лээ. Бүх л зүйлд хамт явж, хамтдаа байсан байдаг. Манай эхнэр аалзнаас айдаг хүн шүү дээ. гурван хүүхдэдээ гар хүрч үзээгүй уяхан, сайхан сэтгэлтэй хүн.

-Тантай уулзахдаа хэргийн талаар ямар нэгэн зүйл ярьсан уу?

-Бид хоёр уулзахад хэргийн талаар ярих ямар ч боломж байдаггүй. Энэ талаар асуухаар уулзалтыг шууд зогсоодог. Хэргийн талаар ямар ч зүйл ярьж болохгүй гэх шаардлага тавьдаг. “Намайг эндээс гаргаад ав л даа. Би хүн алаагүй. Хийгээгүй хэргийг надад тохоод байна” гээд л уйлдаг. Сүүлдээ уулзахаасаа эмээдэг болоод байна. Уулзах болгонд тасралтгүй уйлж байгаад л ордог. Ямар нэгэн зүйл хэлэх сөхөөгүй л уйлчихдаг. Гучин жил хамтдаа амьдарсан хүнээ хамгийн сайн мэднэ шүү дээ. Хэрэв хүний амь нас хөнөөсөн бол сэтгэл санааны хувьд тогтворгүй байдаг ч юм уу, ямар нэгэн байдлаар мэднэ шүү дээ. Нэг биений тал болсон хүнээсээ 18 жил нуугаад юу ч болоогүй юм шиг амьдарна гэж байхгүй. Бидний амьдралд нууц зүйл гэж байгаагүй. Амьдралд тохиолдсон бүх зүйлээ л ярьдаг байсан.

-Танай эхнэр Ц.Амгаланбаатар, О.Содномдаржаа нарыг хэзээнээс таньдаг болсон юм бэ?

-Миний нагац эгч Цэвэлмаа гэж эмэгтэй байсан. Өөрөөс нь хүүхэд гараагүй. Тэр хүн манай дүү гансүрэнг өргөж авсан юм. Ингээд 1982 онд хүү гансүрэндээ хань хийхээр Ц.Амгаланбаатарыг өргөж авсан. Харин О.Содномдаржаагийнх 1981-1989 он хүртэл нагац эгч Цэвэлмаагийн хамар хашаанд амьдарч байсан байдаг. Бид 1989 онд Дорноговиос Эрдэнэтэд нүүж ирсэн. Манай эхнэр О.Содномдаржааг огт танихгүй. Таних үндэслэл ч байхгүй. Би харин О.Содномдаржааг бага байхыг нь мэднэ. Намайг цэргээс халагдаад ирэхэд ТМС-т байсан юм. Эхлээд энд тэнд таарахаар огт мэндлэхгүй өнгөрдөг байсан. Сүүлдээ эхнэр хүүхэд авсны дараа л мэнд устай байдаг болсон. Зах дээр зогсож бараа зардаг байсан. Эхнэртэйгээ зах дээр явж байгаад анх О.Содномдаржаатай танилцуулж байсан юм.

-Таны эхнэрийг шалгагдаж байхад том охин тань автомашины ослоор амь насаа алдсан гэсэн үү. Ослын дүгнэлт юу гэж гарсан байдаг вэ?

-Ээжийгээ хоригдсоноос хойш талийгаач охин маань их хөөцөлдөж явдаг байсан. Охиноо дагуулаад л хүмүүстэй уулзаад явдаг байсан юм. Сэлэнгэ аймагт сайн мэддэг мэргэн хүн байна гэж сонсоод ээжийгээ үзүүлэх гээд явсан. Сэлэнгэ аймаг руу ордог эргэх хэсэгт замын хажуу руу уначихсан байсан. Гүнзгий эрэг рүү ойчсон байна лээ. Охин минь газар дээрээ л амьсгал хураасан. Осол юунаас болж гарсан бэ гэдгийг одоо болтол мэдээгүй л явж байна. Осолд орсон уу, эсвэл оруулсан уу гэдэг нь маш эргэлзээтэй. Хурдтай явж байсан гэх зүйл яригддаг. Охин минь өөд болоод бид ажил явдал гээд завгүй байсан. Тэгсэн тагнуулынхан хоригдож байгаа ээжид нь энэ талаар мэдээлэл өгчихсөн байдаг. Уг нь бид энэ хэргийг дуустал хэлэхгүй л гэж бодож байсан юм.

-Хэргийг шалгаж байгаа тагнуулын ажилтнууд ээжид нь охин чинь осолд ороод амиа алдчихлаа гэдгийг анх хэлсэн юм уу?

-Тийм ээ. Бид прокурорт өргөдөл өгсөн юм. Охин нь амиа алдчихлаа. Буяны ажилд нь ээжийг нь оролцуулах гэсэн юм. Буяны ажлыг өнгөртөл батлан даалтад гаргаад өгөөч гэсэн хүсэлтийг тавьсан. Тэгсэн бидэнд боломжгүй гэсэн хариу өгсөн. Охиныг бурхан болохоос өмнө огт уулзуулахгүй байсан. Тэгсэн охин бурхан болоод гурав хонож байтал тагнуулын ажилтан гэнэт гар утас руу залгаж “Хүрээд ир” гэсэн. Яваад очтол уулзуулах бичиг өгсөн. Уг нь 15 минут уулзаад л гаргадаг байсан. Тэр өдөр надаар охин чинь нас барсан гэдгийг хэлүүлэхийн тулд тагнуулынхан хоёр цаг 30 минут уулзуулсан. Бид хоёрыг уулзаж байхад гаднаас хянагч нар орж ирээд “Танай аль хүүхэд чинь өнгөрчихсөн юм бэ” гээд асуугаад эхэлсэн. Эхнэр юу яриад байгаа юм бэ. Хэн өнгөрчихсөн юм бэ гээд л асуугаад байсан. Би ч хэлээгүй. Хоригдож байхдаа өмсөж байсан хувцаснуудыг огт гаргаж бидэнд өгдөггүй байсан юм. Тэгсэн хянагч “Чи нөгөө ар гэрийнхэндээ өгч явуулна гээд байсан хувцсаа нөхөртөө өгөөд явуул” гэж хэлээд дагуулаад гарсан. Хоригдож байгаа өрөөнд нь очих замдаа “Танай нэг хүүхэд автомашины ослоор амь насаа алдсан байна” гээд хэлчихсэн байна лээ. Ингээд л эргэж орж ирээд “Хэний тухай яриад байгаа юм бэ. Надад хэл л дээ. Миний хүүхдүүд зүгээр биз дээ” гээд л чанга хашгираад уйлсан. Тухайн үед би энэ бүгдийг хэлэхгүй бол энд байгаа хүмүүс юу гэж худлаа хэлэх юм билээ гэж бодоод арга буюу хэлсэн. Хэлээд л дууссан шууд уулзалтыг зогсоогоод гаргасан. Ерөөсөө л ээжид нь охин чинь амиа алдсан гэдгийг хэлүүлэх гэж тэр уулзалтыг зөвшөөрсөн юм байна гэдгийг сүүлд нь мэдсэн.

-Танай эхнэр Т.Чимгээ 1998 онд 29 настай байсан юм байна лээ. Харин Ц.Амгаланбаатар 16, О.Содномдаржаа 19 настай байсан гэдэг. Энэ нь Т.Чимгээ, О.Содномдаржаа, Ц.Амгаланбаатар нар хэргийг үйлдсэн гэхэд эргэлзээ төрүүлж байна. Гэтэл Ерөнхий прокурор М.Энх-Амгалан хэргийг нуун далдлахын тулд дөрвөн хүнийг гэрт нь шатааж амь насыг нь хөнөөсөн гэж мэдэгдсэн. Энэ талаар?

-Хаанаас нь яаж ч бодсон хэргийг үйлдээгүй гэдэг нь тодорхой. Миний хань хүн алах нь битгий хэл мал нядалж байгааг ч харж чаддаггүй хүн. Улаанбаатар хотыг огт мэдэхгүй. Ганцаараа нэг ч удаа хотод орж ирж байгаагүй. Үнэхээр тэр аймшигт хэргийг манай эхнэр хийчихсэн бол ингээд яваад байхгүй. Энэ хэргийг Ш.Отгонбилэг гэдэг хүнтэй холбож яриад байна. Үнэндээ бид Ш.Отгонбилэг гэдэг хүнийг телевизээр л харж байсан. Нэг ч уулзаж үзээгүй. Бид ядахдаа Эрдэнэтийн гОК-т ажилд орно биз дээ. Ерөнхий прокурор М.Энх-Амгалан гэх хүн маш хариуцлагагүй худал мэдээлэл цацаж байна лээ. Б.Отгонбаатар гэр бүлийн хамт шатаж амь насаа алдсан байдаг. гал гарсан шалтгааныг галын шинжээчид тогтоосон. гэтэл үүнийг мушгин гуйвуулж байгаад харамсалтай байна.

-Давж заалдах шатны шүүх хурлыг та бүхэн нээлттэй хийх хүсэлт гаргасан гэсэн үү?

-Тэгсэн. Шүүх бүрэлдэхүүн нь энэ хэргийг ийм үндэслэлээр буруутган яллаж байна гэдгээ ил гаргаж чадахгүйгээр явуулж байна гэдэг нотлох баримт байхгүй гэсэн үг. Нөгөө талаасаа гурван хүүхэдтэй айлын эхнэр улс төрийн зүтгэлтнийг хөнөөх үү. Гурван хүүхэдтэй хүнээр хүн алуулах захиалга өгдөг ямар хүн байх вэ. Бид шүүх хурлыг олон нийтэд ил яваасай гэж хүсэлт гаргасан. Бидэнд айгаад байх зүйл байхгүй. С.Зориг агсныг хөнөөсөн хэрэгт хорих ял авсан хүмүүс ямар баримт мэдээллээр буруутгагдаж байгааг бүх хүмүүст мэдэгдмээр байна. Шүүх олон нийтэд нээлттэй болсон гэдэг. Тэгэхээр давж заалдах шатны шүүх хурлыг олон нийтэд нээлттэй явуулахыг хүсч байна.