Африкийн улс орнууд эрт дээр үед өөрсдийгөө халдварт өвчнөөс хамгаалах янз бүрийн арга хэрэглэдэг байжээ. Үүний нэг нь чулуугаар өндөр хана хийж, иргэдээ хамгаалах явдал байв. Хүн төрөлхтөнийг устгалд оруулж байсан дэлхийн маш олон тахал, өвчин байсаар ирсэн. 1347-1351 онд түүхэнд “Хар үхэл буюу хар тахал”, “Испани ханиад” зэрэг 1918 онд халдварт өвчин түүхэнд хүний хөгжлийг саармагжуулж байв. Тэгвэл Африкийн Гана улсад халдварт өвчинтэй өндөр чулуун ханаар тэмцэж байсан түүхэн олдворууд байдаг. Гана улсын Акрокровад 14-р зуунд баригдсан болохын архелогийн судлаачид олж тогтоосон. Лимпопо тосгонд ч гэсэн хэдэн арван булш, бунхан халдварт өвчнөөс сэргийлсэн хүн ардын тахалтай тэмцэж байсан баримт одоо ч байдаг. Иймэрхүү чулуун хана Зимбабве улсын өмнөд хэсэгт байрлах Мвенизид байдаг аж.  

Эх сурвалж: https://theconversation.com/archaeology-shows-how-ancient-african-societies-managed-pandemics-138217