Хоёр улс дамнасан нүүрс тээврийг Хятадын тал санаатайгаар зогсоож байгаа нь Ганцмодны хилийн боомт дээрх 400 гаруй хятад иргэний жагсаалаас тодорхой харагдаж байна лээ. БНХАУ-ын хууль чанга хатуу, түүнийг даган мөрдүүлэх байгууллага ч ажлаа шуурхай хийдэг гэдгийг дэлхий нийтээрээ мэднэ. Гэтэл хилийн нүүрс тээвэрлэлтийн замыг хааж, тээврийн компанийн ажилтнууд жагсаал хийж, боомт дээр үймээн самуун дэгдээж байхад урд хөршийн хууль хяналтын байгууллага ямар нэгэн арга хэмжээ авалгүй долоо хонож байна. Хэрэв цаанаас нь зохион байгуулаагүй байсан бол нүүрсний компанийнхан ч ингэж улсынхаа хил дээр зоригтойгоор жагсаал хийх зүрх зориг байхгүй нь тодорхой. Монголын нүүрсний салбар хятадын гарт очоод олон жил болж байгаа. Тэд газрын баялаг болсон нүүрсээр дамжуулан Монголын эдийн засгийг эзэгнэх, бүр цаашилбал, эдийн засгаар дамжуулан Монгол орныг өөрсдийн эрхшээл оруулах далд бодлого хийж байгаа нь энэ явдлаар ил болж байна. Монголын төр засаг дэлхийн нүүрсний зах зээлд гарах, цаашилбал, өөр оронд нүүрсээ худалдах гарц гаргалгаа хийж, яриа хэлэлцээр өрнөх болгонд хятадууд нүүрсний тээврийг гацаасаар ирсэн.

Мөн нүүрсний үнэ ханшийг буулгаад эхэлдэг болсон. Өнгөрсөн есдүгээр сард Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга ОХУ-д хийсэн айлчлалын үеэр “Тавантолгой”-н нүүрсийг ОХУ-ын “Восточный” боомтоор дамжуулан зах зээлд гаргах талаар яриа хэлэлцээр хийсэн. Ерөнхийлөгч нүүрсээ зарах асуудал яригдаж эхлэнгүүт урд хөршийнхөн манайхаас өдөрт 200-500 машин нүүрс хилээр нэвтрүүлээд эхэлсэн. Үүнээс болоод Таван толгойн уурхайгаас эхлээд Гашуун сухайт хилийн боомт хүртэл 200 гаруй километр урт дараалал үүсч, жолооч нар 20 гаруй хоног зам дээр хоолтой хоолгүй хонож байсан билээ. Энэ асуудалд манай Засгийн газрын холбогдох сайд, албаныхан арга хэмжээ авч, Засгийн газрын тогтоол батлан нүүрс тээвэрлэлтийн урт дарааллыг арилгах, нүүрс тээвэрлэж байгаа жолооч нарыг тогтвортой ажлын байраар хангах, эрүүл мэнд болон нийгмийн даатгалыг төлөх зэрэг асуудлыг нэг мөр шийдвэрлэсэн. Ингэхдээ уурхайгаас гарсан нүүрсийг Цагаан хадны хилийн ойролцоох томоохон хашаануудад буулгаад богино эргэлтээр нүүрс тээвэрлэх зохицуулалт хийсэн юм. Буулгасан нүүрсийг 20 километр газарт тээвэрлэж хилээр гаргах болсон.

Үүнээс үүдэлтэйгээр урт дараалал үүсэхээ больж, Монголын нүүрс тээвэр Хятадын хилийн боомтынхноос хамаарахгүйгээр эргэлтэд хурдан орсон гэсэн үг. Үүнийг БНХАУ-аас эсэргүүцэж, хэдэн жолоочоор хилээ хаалгаж, Монголын төр засгийг эргүүлэн дарамталж, шахаж шантаажилж байгааг сүүлийн үед өрнөж буй үйл явдлууд тодорхой харуулж байгаа юм.

ЖАГСАГЧИД ӨМНӨГОВЬ АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГА РУУ ДАЙРЧ, ЗАСГИЙН ОРДНЫХОО ХАШААНД ЛООЗОНТОЙ МАШИН ОРУУЛАВ

2018 оны нэгдүгээр сарын 12-н буюу өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гаригийн өглөө Ганцмодны хилийн боомтын замыг хааж, жагсаал хийх 400 гаруй хятад иргэн цугларав. Жолооч нар хоорондоо “Монголын нэг бүдүүн дарга ирэх юм гэнэ. Тэр дарга руу дайрч, Засгийн газрын тогтоолыг эсэргүүцнэ. “Янхан” жолооч нарын нийгмийн даатгалыг төлөхгүй. Засгийн газрын тогтоолоо хүчингүй болго. Тэр болтол чинь зам чөлөөлөхгүй гэж хашгираарай” хэмээн ярилцаж байгаа сонсогдов. Орчуулагч “Энэ хэдэд өглөө дарга нар нь үүрэг чиглэл өгчихсөн юм шиг байна. Өчигдөр орой нүүрс тээврийн компанийн дарга нар Засгийн ордныхонтой уулзсан байна лээ. Тэднээс л үүрэг чиглэл өгсөн байх” хэмээн ярив. Жагсагчид цуглардагаараа цугларч, хашгирдагаараа хашгирлаа. 10:30 цагийн орчимд Засгийн ордон руу бүгдээрээ алхав. Тэд ар араасаа цувран эмх цэгцтэй алхсаар очлоо. Мөн нүүрс тээвэрлэлтэд явдаг бололтой хятад улсын дугаартай хүнд даацын машин хар утаа суунаглуулан пар пар хийн хаазалсаар ирж байгаа харагдав. Тэвшин дээр нь улаан хулдаасан дээр лоозон уячихсан байгаа харагдлаа. Төв замаар хаазлан давхисаар Засгийн ордонг чиглээд ирэх ажээ. Харуул хамгаалалтын албаныхан нөгөө хар утаа хаяж давхих хүнд даацын машиныг ямар ч хяналт шалгалтгүйгээр оруулах нь тэр. Нөгөө машин чигээрээ давхисаар Засгийн газрын ордных нь төв хаалган дээр хөндлөн зогсчихлоо. Харин жагсагчдын 200 гаруй нь бичиг баримтаа үзүүлээд дотогш нэвтэрч байгаа харагдав. Тэгсэн ӨМА 0001 гэсэн улсын дугаартай хар жийп, араас нь “Бидний цөөхөн Монголчууд” төслийн багийнхан, МҮОНРТ, Зам тээврийн сайд асан М.Зоригт нар давхиад ирлээ. Засгийн ордныхоо үүдэнд зогсож байсан, гартаа жижигхэн уриа лоозон барьсан жолооч нар Өмнөговь аймгийн Засаг дарга Н.Наранбаатарыг хараад хашгирч, орилж гарлаа. Аймгийн Засаг дарга машинаасаа буулгүйгээр шууд Засгийн ордны хашааг нэвтэрч, ордны хаалган дээрээс дотогш орсон юм. Бид ч аймгийн даргыг дагаад дотогш орцгоолоо. Засгийн ордонд Хилийн боомт, цагдаа тэргүүтэй Баяннуур аймгийн дарга нар эгнээд суучихжээ. Мөн нүүрс тээврийн компанийн захирлууд ширээний урдуур эгнээд суужээ. Тэдний ард жолооч нар суучихсан байлаа.

Өмнөговь аймгийн Засаг дарга Н.Наранбаатар “Яагаад нүүрс тээвэрлэлтийг зогсоосон. Хятадын нүүрс тээврийн компаниуд ямар учир шалтгаанаар Засгийн газрын 320 дугаар тогтоолыг эсэргүүцэж байгаа талаар холбогдох албан тушаалтнуудаас асууж тодрууллаа. Хариуд нь Баяннуур аймгийн дарга “Хоёр улсаас нүүрс тээвэрлэж байгаа компаниудын эрх ашиг ноцтой зөрчигдөж байгаа талаар бидэнд 12 төрлийн шаардлага, 400 гаруй хүний гарын үсэг болоод хурууны хээтэй бичиг ирсэн. Үүнийг Монголын Засгийн газарт хүргүүлсэн байгаа. Компаниуд болоод жолооч нар ердөө л дөрвөн зүйлийг эсэргүүцэж байгаа юм. “Чалко” болон “Винсвэй” компанийн тээвэр хийдэг машины эзэд нэгдүгээрт, уртын урт тээврийг хуучнаар явуулах, хоёрдугаарт, улс хоорондын тээвэр хийх эрхийг Авто тээврийн үндэсний төвөөс хятад эзэнтэй компаниудад нэмж өгөх, гуравдугаарт, Монгол жолооч нарын нийгмийн даатгалыг төлөхгүй байх. Дөрөвдүгээрт, хятад жолооч тээвэрт явахад визний дэмжлэг үзүүлэх гэсэн асуудлууд байна” гэв.Үүний хариуд Засаг дарга Н.Наранбаатар “Монгол Улсын Засгийн газрын сайд болон холбогдох албаны дарга нар хилийн боомт дээр өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард ирсэн. Ингээд Засгийн газрын тогтоол гарч, нүүрсний уртын урт тээвэрлэлтийг өөрчилсөн. Бидний хувьд шийдвэр гаргах албан тушаалтан биш болохоор та бүхний тавиад байгаа шаардлагыг хүлээн авах боломжгүй. Харин нүүрс тээврийн үйл ажиллагааг яаралтай эхлүүлэхийг хүсмээр байна” гэв. БНХАУ-ын боомтын удирдлагууд уулзалтын талаар тээврийн компанийн удирдлагуудад танилцуулсан юм. Энэ үеэр жагсаал хийж байсан жолооч нар Өмнөговь аймгийн Засаг дарга Н.Наранбаатар руу дайрч, хэл амаар доромжилж байв. Мөн “Бидний хүсэлтийг хүлээж автал нүүрсний замыг нээхгүй” гэдгээ ч ам амандаа шаагилдан хэлж байлаа. Ингээд хоёр талын уулзалт олигтой үр дүнд хүрэлгүйгээр тарцгаалаа. Ганцмодны хилийн боомтын замыг ойрын хугацаанд нээхгүй юм байна гэдэг нь хүмүүсийн хэлж байгаа үгнээс тодорхой байна лээ. Мөн Ганцмодны хилийн боомтынхон манайханд “Цагаан сар болтол нүүрс тээврийг гацаана. Зам нээхгүй” гэх яриаг тараалгасан гэсэн. Өмнөговь аймгийн Засаг дарга Н.Наранбаатар уулзалтаас гарах үед хашааны гадна зогсож байсан хүмүүс мөн л хашгирч, “Уртын урт тээврийг хийлгэ. Танай жолооч нарын нийгмийн даатгалыг бид төлөхгүй. Хятад жолооч нар нүүрс тээвэрлэмээр байна” гээд л хашгирч байна лээ.

Өмнөговь аймгийн засаг дарга Н.Наранбаатар тэргүүтэй хүмүүс ганц модны боомт дээр уулзалт хийв 2018.01.12

“МОНГОЛ ЖОЛООЧ НАР БИДНИЙГ ХУЛХИДАЖ МАШИНЫ ЭД АНГИ ХУЛГАЙГААР ЗАРДАГ” ГЭВ

“Эрдэнэс Таван толгой”, “Энержи Ресурс” ХХК, “Таван Толгой” ХК тэргүүтэй уурхайн нүүрсийг худалдан авдаг “Винсвэй” компани, “Чалько” компанитай 400 гаруй тээврийн компани гэрээ хийж нүүрс тээвэрлэж байгаа билээ. Ганцмодны хилийн боомт дээр жагсаал хийж байгаа компаниудын төлөөлөл болсон гурван компанийн захиралтай уулзлаа. Тэд компани болоод өөрсдийнхөө нэрийг хэлбэл амь нас, эрүүл мэндээр хохирох аюултай гэсэн учир нэрийг нь нууцалж, орчуулагчаар дамжуулан ярилцлага авлаа. Ж гэх захирал сүүлийн арав гаруй жил Монголын нүүрс тээврийн салбарт ажиллаж байгаа юм гэнэ.

-Та бүхэн ямар шалтгаанаар ганц модны хилийн боомт дээр жагсаал хийгээд байгаа юм бэ?

-Хэд хэдэн томоохон шалтгаан байна. 2013 онд БНХАУ-ын компаниуд нүүрс тээвэрлэж байсан. Тэр үед хятадын машинуудыг Монголын газар нутагт явуулахгүй гэх шийдвэр гарсан. Бид ч тэр шийдвэрийг дагаад Монголын нүүрс тээвэрлэх зөвшөөрөлтэй компаниудын нэр дээр машинаа шилжүүлсэн. Машины улсын дугаар өөрчлөгдсөн болохоос бидний өмч хэвээрээ байсан. Тэгсэн хятад жолооч нарыг шахаад эхэлсэн. Визний асуудлаас болоод цөөхөн хятад жолооч нүүрс тээвэрт явж байна. Ингээд монгол жолооч нарт машинаа өгөөд нүүрс тээвэрт явуулдаг болсон. Бид урьдчилгаа мөнгөний хамт машинаа өгөөд явуулдаг. Монгол жолооч нар үнэхээр хариуцлага байхгүй. Нүүрс тээвэрлээд явж байгаад машин эвдчихнэ. Хурдтай явж байгаад урд явж байгаагаа мөргөх, замын хажуу руу унагах, 100 тонн нүүрс тээвэрлэж явж байгаа атлаа л хурдтай давхидаг. Тэгээд гэнэт тормос гишгээд дугуйг нь хагалдаг. Эсвэл осол хийнэ. Мөн олон тонн нүүрс ачсан болохоор массаараа түрээд зогсохгүй болохоор хүчээр зогсоодог. Ингээд машины кроп эвдчихдэг. Эвдэрсэн газраа машинаа хаяад өөр машинд суугаад яваад өгдөг. Бид эвдэрсэн машиныг нь Монгол руу очиж арай гэж авчирдаг. Мөн машины эд анги хулгайлна. 60 сая төгрөгийн үнэтэй машиныг бүр жижиглээд 15 сая төгрөгөөр зарсан тохиолдол ч гарсан. Тэгсэн танай Монголын бүдүүн дарга нар ирээд уртын урт тээврийг зогсоочихсон. Үүнээс болоод бид машиндаа хяналт тавьж чадахгүй болчихож байгаа юм. Яагаад гэхээр хил рүү орж ирэлгүй Цагаан хаданд нүүрсээ буулгачихаад эргээд уурхай руугаа явдаг болчихоод байна. Хилийн цаана байгаа бид хяналт тавьж чадахгүй байна. Гол асуудал ийм байгаа юм. Монголчуудад машин өгснөөс танайхны хэлдгээр “Чононд мах хадгалуулсан нь дээр” гэдэг шиг зүйл болно. Бас өөр асуудал нь монгол жолооч нар нэг өдөр нь өөр хүний машин бариад явдаг. Маргааш нь өөр хүний машин дээр очоод “Би нүүрс тээвэрлээд ирье. Тэр надад бага цалин өгсөн” гээд өөр машины эзэн дээр очдог. Тогтвор суурьшил байхгүй. Тийм хүмүүсийн нийгмийн даатгалыг бид яахаараа өгөх юм бэ.

-Та бүхэн хүсвэл Монголын компанид хөрөнгө оруулалт хийгээд ашиг хүртэх боломжтой биз дээ. Тийм компани хэд хэд байдаг юм байна лээ?

-Бизнес хийнэ гэдэг ашиг олно гэсэн үг. Тэгэхээр тэр монгол компанийн эзэнд мөнгө өгнө. Бас татвар нэрийн дор мөнгө төлөх болно шүү дээ.

-Хятадууд монголчуудыг нүүрс тээвэрт явуулчихаад цалин мөнгийг нь өгдөггүй. Бүр зоддож, амь насыг нь хөнөөсөн асуудал гараад байгаа шүү дээ?

-Монгол жолооч нарт учир байдаг юм аа. Тэд зүгээр байвал бид ч зүгээр л цалинг нь өгнө шүү дээ.

-Та бүхэн жагсаалаа хэдий болтол үргэлжлүүлэх юм бэ. хятадын Засгийн газар та бүхнийг хил дээр жагсаал хий гэсэн үүрэг даалгавар өгсөн гэсэн. Энэ үнэн үү?

-Монгол Улсын Засгийн газар бидний тавьсан шаардлагыг хүлээж автал хилийн замыг хаана. Манай Баяннуур аймгийн дарга нар, цагдаа нар биднийг жагсаал хийхийг зөвшөөрсөн. Бид бүх зөвшөөрлийг хуулийн дагуу авсан. Бид ч хил дээр ямар нэгэн үймээн самуун гаргахгүй. Тайван жагсаал хийх юм гэв.

Өмнөговь аймгийн засаг дарга Н.Наранбаатар тэргүүтэй хүмүүс ганц модны боомт дээр уулзалт хийв 2018.01.12

Нүүрс тээвэрлэж байгаа монгол жолооч нар болоод Ганцмодны хилийн боомт дээрх хятадуудын харилцаа сүүлийн жилүүдэд муудаад байгааг уулзсан хүмүүс ярьж байна лээ. Бие биенийгээ муулж, үзэн ядаж байгаа нь уулзсан хүн бүрээс мэдрэгдэж байв. Ганцмодны боомтын хил дээр монголчуудыг хятадууд зодож, доромжлох нь хэвийн үзэгдэл мэт болсон тухай ярих хүн ч цөөнгүй байв. Хэн дуртай нь монголчуудыг дорж үзэж, бүр амь насыг нь хөнөөсөн хэрэг ч удаа дараа гараад байгаа. Өнгөрсөн жил гэхэд манай улсын гурван залуу алга болсон байна. Тэдний хоёрыг нь онц хэрцгийгээр хөнөөж, цогцсыг нь зам дагуу газарт булсан байсныг орон нутгийн цагдаа нар олсон байдаг. Мөн цалингаа авч чадалгүй хохирсон хоёр мянга гаруй иргэн байдаг аж. Манайхан ч боломж гарвал хятад жолооч нарт “шанг” нь хүртээгээд буцаадаг, машин техникт нь хүнийрхүү сэтгэлээр ханддаг, хулгай дээрэм хийдэг асуудал цөөнгүй гаргадаг байна. Өөрөөр хэлбэл, хоёр улсын нүүрс тээврийн компаниуд, ажилчдад хариуцлага, ёс журам, сахилга бат огт үгүй болсон бөгөөд үүнийг цэгцлэх цаг ирсэн нь энэ явдлаар мөн ил болж байгаа юм.